Sztuka egipska - zarys - 3/4

Pod koniec średniego państwa spada na Egipt najazd barbarzyńskich Hyksosów z Syrii (za 17 dynastii). Pojawia się także koń, sprowadzony ze stepów Azji. Rozszerza się handel i rosną podboje Egiptu. Jest to okres wędrówek ludów, z których najważniejsze są migracje Indoeuropejczyków. Tu także należy czasowo znana wędrówka semickich Żydów do Ziemi Obiecanej po ich wyjściu z Egiptu.

    Za czasów średniego państwa rozpoczyna się architektura świątyń egipskich, która miała wydać najświetniejsze budowle za państwa nowożytnego (po r. 1500 n.e.). Taką pierwszą budowlą była świątynia królowej Haczepsut w Deir el Bahari (Teby) u stóp gigantycznej ściany skalnej. Jest to kilkutarasowa świątynia, o długich kolumnadach, dźwigających proste belkowanie. Spokojny rytm wielobocznych kolumn, zakończenie ich płytą, proporcje pełne wykwintu, biały ton budowli kontrastującej z ciemnym urwiskiem w tle, sprawiają silne wrażenie. W połowie 2 tysiąclecia świątynia była pałacem otoczonym ogrodami, do których z wybrzeży, Somalii sprowadzono najpiękniejszą roślinność.

    Bogactwo faraonów, ich dworu i życia, było ogromne. W roku 1923 angielscy badacze lord Carnarvon i H. Carter archeolog, po latach poszukiwań odkryli grobowiec Tutenchamona, schowany głęboko na cmentarzysku w tzw. Dolinie Królów. W tym grobowcu-pałacu na ścianach wymalowano ogrody nad Nilem, pełne ptactwa wodnego i roślinności.

    Na powale unosiły się ptaki i motyle. Meble były wykonane z drzewa, obite złotymi blachami i kosztownie inkrustowane. Złote i srebrne naczynia, biżuteria, ozdoby i stroje mówiły o zamiłowaniu do luksusu, jakże różnego od starszych o tysiąc lat surowych, prostych form starożytnego państwa.

    Świątynię egipską wzorowano na domu mieszkalnym, który miał na froncie dziedziniec, a w głębi mniejsze dziedzińce i mieszkalne pokoje. Jednakże nie zachował się żaden tego rodzaju dom i stąd jesteśmy skazani na domysły. Domy budowano z cegły; nawet faraonowie mieszkali wśród ceglanych ścian i dziedzińców, wspartych na drewnianych słupach.

W życiorysie dworzanina Sinuhe (ok. 1950 p.n.e.) czytamy:

"Ofiarowano mi dom, który miał ogród,
 a był przedtem własnością dworzanina.
 Dom ten budowało wielu rzemieślników,
 a wszystkie jego drewniane części zostały odnowione".

    Świątynie nie były jak kiedyś związane z kultem zmarłych, lecz poświęcone poszczególnym bogom. W dziejach architektury stanowią ważny etap, gdyż są pierwszymi na wielką skalę budowlami sakralnymi. Najlepiej pokazują to świątynie w Karnaku i w Luksorze. Powstawały na planie niemal zawsze jednakowym. Przed budynkami wznosiła się fasada wejściowa, zwana pylonem, przez którą prowadziła brama. Za bramą leżał dziedziniec kolumnowy z sadzawką dla świętych krokodyli, potem przedsionek kolumnowy i boczne sale. Na osi świątyni znajdowała się główna sala z posągiem bóstwa. Dostęp do niej mieli tylko faraon i najwyżsi kapłani.

    W sanktuarium panował chłód i mrok. Kontrast z gorącym, słonecznym światem był wielki. Gładki mur otaczał całą świątynię.

    Świątynia egipska ze swymi kolumnowymi portykami, przedsionkami i nawami oraz celami wpłynęła później na architekturę grecką. Dodajmy, że kolumny ze świątyni Deir el Bahari przypominają żywo kolumny doryckie. Jak to się stało, czy może to tylko przypadek? - nie umiemy odpowiedzieć.

    Dekoracja świątyń była bogata, związana z Nilem i jego przyrodą. Trzony kolumn przypominały jakby wiązki łodyg papirusów, kapitele przypominały kwiaty lotosu, a malarska dekoracja i płaskorzeźby mówiły o życiu nad Nilem. Opowiadały także o ceremoniach lub życiu pozagrobowym.

    Wiara w siły przyrody (w jednego boga. słońca - Amona) wyraziła się w drugiej połowie tysiąclecia w tendencji do naturalizmu form plastycznych, do oddania ruchu i życia. Około r. 1360 pojawia się nowy styl, od miejsca znalezisk głównych zabytków zwany El Amarna. Tu powstała nowa stolica Akhetaton. Kult słońca Atona jako jedynego bóstwa wpłynął, nawet na technikę rzeźbienia.

    Stosowano w stylu El Amarna wgłębione płaskorzeźby, które zyskały na plastyczności dzięki ostrym kontrastom światła słonecznego. Do szczególnie interesujących przykładów należy tu rzeźba z królem Akhenaten, trzymającym w objęciach córkę, na którą padają promienie słońca. Wdzięk i wyrafinowanie cechują to dzieło sztuki. Wyraz twarzy portretowanych stał się wtedy bliski życiu codziennemu. Słynny portret królowej Nefretete (w Berlinie) pochodzi z tego okresu (ok. 1350), a łączy w sobie naturalizm z akcentem zmysłowości. Wykonany został z wapienia i malowany, co powiększa jeszcze stopień imitacji natury. Oczy wykonane były z kryształu. Niestety jedno oko zostało wyłupane przez rabusia i rzeźba została w przykry sposób oszpecona.

    Źle pojęty racjonalizm konserwatorski nie dopuszcza do odpowiedniej rekonstrukcji. Stąd częste reprodukcje popiersia z profilu.

dalej
1  2  3  4

.:|| Kontakt || Pytania || Mapa strony || Index || Reklama  ||:.